محصولی کمیاب و ارزشمند از شمال ایران
برنج دونوج (یا رتون) یکی از خاص‌ترین و باکیفیت‌ترین انواع برنج است که به دلیل روش تولید منحصر به فرد و محدودیت در تولید، جایگاه ویژه‌ای در میان علاقه‌مندان به برنج ایرانی دارد. این محصول عمدتاً در استان‌های شمالی ایران تولید می‌شود و به دلیل عطر، طعم و کیفیت پخت بی‌نظیرش شناخته شده است. در این مقاله، به معرفی کامل برنج دونوج، ویژگی‌ها، مراحل کشت و دلایل محبوبیت آن می‌پردازیم.
تاریخچه برنج رتون
“دونوج” در زبان محلی به معنای “دو برداشت” است. این نوع برنج از ساقه‌های باقی‌مانده برنج کشت اول تولید می‌شود. پس از برداشت محصول اول، زمین آبیاری شده و ساقه‌های برنج باقی‌مانده جوانه می‌زنند و محصول جدیدی تولید می‌شود که به آن برنج دونوج یا رتون می‌گویند.
روش کشت برنج رتون
- برداشت اولیه: کشت برنج رتون پس از برداشت محصول اول در فصل تابستان آغاز می‌شود. ساقه‌های باقی‌مانده در زمین، پایه تولید محصول دوم هستند.
- آبیاری: پس از برداشت اولیه، زمین باید به صورت منظم آبیاری شود تا گیاه بتواند فرایند رشد مجدد را آغاز کند.
- مراقبت و کوددهی: استفاده از کودهای مناسب و مبارزه با آفات نقش مهمی در کیفیت محصول دوم دارد.
- برداشت دوم: برنج رتون معمولاً در فصل پاییز برداشت می‌شود و دانه‌های آن به دلیل شرایط آب و هوایی خنک‌تر، عطر و طعم بهتری دارند.
ویژگی‌های برنج رتون
- عطر و طعم فوق‌العاده: برنج دونوج به دلیل رشد در شرایط خنک‌تر و طبیعی‌تر، عطر و طعم قوی‌تری نسبت به برنج کشت اول دارد.
- کیفیت پخت عالی: دانه‌های این برنج پس از پخت، نرم و یکدست هستند و به خوبی قد می‌کشند.
- ارزش غذایی بالا: به دلیل رشد در خاک غنی و استفاده کمتر از کودها و سموم شیمیایی، این برنج از نظر ارزش غذایی بسیار غنی‌تر است.
- کمیاب بودن: تولید محدود این نوع برنج باعث می‌شود که در بازار بسیار ارزشمند و محبوب باشد.
ارزش غذایی برنج دونوج
برنج دونوج از نظر ارزش غذایی نسبت به برنج کشت اول برتری دارد. به دلیل رشد در شرایط طبیعی‌تر و کاهش استفاده از مواد شیمیایی، این برنج حاوی مواد مغذی بیشتری مانند ویتامین‌های گروه B، آهن، و فیبر است. همچنین، میزان نشاسته در برنج دونوج کمتر بوده که آن را به گزینه‌ای مناسب برای افرادی که به دنبال رژیم غذایی سالم‌تر هستند، تبدیل می‌کند.
فواید برنج رتون
- بهره‌وری بیشتر از زمین: کشاورزان می‌توانند از زمین کشاورزی خود بیشترین استفاده را برده و در یک سال دو محصول برداشت کنند.
- کیفیت بالاتر محصول: رشد در شرایط پاییزی و دمای پایین‌تر باعث افزایش کیفیت دانه‌های برنج می‌شود.
- کاهش مصرف مواد شیمیایی: در کشت دوم، نیاز به استفاده از کودها و سموم شیمیایی کمتر است.
مزایای برنج رتون
- استفاده بهینه از زمین: کشت برنج رتون به کشاورزان این امکان را می‌دهد که از زمین خود در یک سال دو محصول برداشت کنند.
- کاهش هزینه‌ها: هزینه کشت برنج رتون نسبت به کشت اولیه کمتر است، زیرا نیازی به شخم‌زنی و آماده‌سازی مجدد زمین نیست.
- محصول با کیفیت بالا: به دلیل شرایط رشد در فصل خنک‌تر، کیفیت دانه‌ها افزایش می‌یابد.
- صرفه‌جویی در منابع: آب و کود کمتری برای تولید این محصول نیاز است.
چالش‌ها و محدودیت‌های تولید برنج دونوج
- نیاز به منابع آبی: کشت دوم برنج به آب فراوان نیاز دارد که در برخی مناطق تأمین آن دشوار است.
- زمان‌بر بودن: تولید برنج دونوج به مراقبت و زمان بیشتری نسبت به کشت اول نیاز دارد.
- محدودیت اقلیمی: این نوع برنج تنها در مناطقی که دارای آب‌وهوای معتدل پاییزی هستند، قابل کشت است.
مراحل کشت برنج دونوج
- برداشت کشت اول: ابتدا محصول کشت اول برداشت می‌شود و ساقه‌های برنج در زمین باقی می‌مانند.
- آبیاری زمین: پس از برداشت، زمین مجدداً آبیاری می‌شود تا ساقه‌های باقی‌مانده جوانه بزنند.
- مدیریت تغذیه: برای رشد بهتر ساقه‌های جدید، از کودهای طبیعی و آلی استفاده می‌شود.
- برداشت محصول دوم: پس از 60 تا 70 روز، برنج دونوج آماده برداشت است.
دلایل محبوبیت برنج دونوج
- طبیعی بودن: فرآیند تولید این برنج عمدتاً طبیعی بوده و نیاز به استفاده از مواد شیمیایی بسیار کم است.
- محدودیت تولید: به دلیل شرایط خاص کشت و نیاز به دمای مناسب، تولید این برنج تنها در برخی مناطق ممکن است.
- عطر و طعم خاص: طعم و عطر برنج دونوج، آن را به انتخابی خاص و متفاوت برای مصرف‌کنندگان تبدیل کرده است.
نتیجه‌گیری
برنج دونوج (یا رتون) یکی از خاص‌ترین و ارزشمندترین محصولات کشاورزی ایران است که به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد، کیفیت بی‌نظیر، و ارزش غذایی بالا، در میان مصرف‌کنندگان محبوبیت زیادی دارد. تولید این محصول، هرچند با چالش‌هایی همراه است، اما برای کشاورزان و مصرف‌کنندگان ارزشمند است. حمایت از کشاورزان و مدیریت بهینه منابع آبی می‌تواند به افزایش تولید این برنج کمک کند و آن را به گزینه‌ای پایدارتر در صنعت کشاورزی تبدیل کند.
